Giáo án Ngữ văn Lớp 6 - Bài 5, Tiết 19: Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ

 - MẸ 
Trò chơi :
 - ĐÓI
TÂM ĐẦU - GIẾNG
Ý HỢP 
 - HÈN NHÁT Bài 5 – Tiết 19: Từ nhiều nghĩa và hiện tượng
 chuyển nghĩa của từ
I. Từ nhiều nghĩa
 1. Ví dụ : CHÂN 
GẬYGẬY COMCOM-PA-PA KIỀNG BÀN CÂU HỎI HỘI Ý : 2’
Em hãy cho biết các nghĩa 
 của từ chân ? Bài 5 – Tiết 19: Từ nhiều nghĩa và hiện tượng 
 chuyển nghĩa của từ 
I.Từ nhiều nghĩa
 1. Ví dụ : “CHÂN”
- Bộ phận dưới cùng của cơ thể người, động vật,
dùng để đi, đứng ( đau chân, gãy chân, )
- Bộ phận dưới cùng của một số đồ vật, có tác dụng
đỡ các bộ phận khác ( chân bàn, chân đèn, )
- Bộ phận dưới cùng của một số sự vật, tiếp giáp và
bám chặt vào mặt nền (chân tường, chân răng, )
 Từ “chân” có nhiều nghĩa MŨI 
 Bộ phận 
 trên mặt Bộ phận Bộ phận Phần đất 
 người, trước của nhọn, sắc nhô ra
động vật,có giao thông của vũ khí, ngoài biển
hình nhọn đường thủy dụng cụ (mũi
 (mũi cao) (mũi tàu) (mũi dao) Cà Mau ) Em hãy tìm một số từ
chỉ có một nghĩa ?
 Xe máy, kiềng, com-pa, 
 thước kẻ, văn học,  VÍ DỤ :
 Bà già đi chợ Cầu Đông,
Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng ?
 Thầy bói xem quẻ nói rằng : 
 Lợi thì có lợi nhưng răng không còn.
 Lợi 1 : lợi ích 
 Lợi 2 : nướu răng 
 TỪ ĐỒNG ÂM TỪ ĐỒNG ÂM TỪ NHIỀU 
 NGHĨA 
Khác Khác xa nhau Có mối liên hệ
nhau về nghĩa nhất định giữa các
 nghĩa
Giống
nhau Âm thanh giống nhau CHÂN
 Bộ phận Bộ phận Bộ phận 
dưới cùng dưới cùng dưới cùng
của cơ thể của một số của một số 
 người, đồ vật, có tác sự vật, 
động vật, dụng đỡ tiếp giáp 
dùng để đi, các bộ phận và bám chặt 
 đứng khác vào mặt nền
(đau chân) ( chân bàn) (chân tường) CHUYỂN NGHĨA :
Là hiện tượng thay đổi nghĩa của từ, 
tạo ra những từ nhiều nghĩa . CHÂN
 Bộ phận Bộ phận Bộ phận 
 dưới cùng dưới cùng dưới cùng
 của cơ thể của một số của một số 
 người, đồ vật, có tác sự vật, 
 động vật, dụng đỡ tiếp giáp 
 dùng để đi, các bộ phận và bám chặt 
 đứng khác vào mặt nền
 (đau chân) ( chân bàn) (chân tường)
NGHĨA GỐC NGHĨA CHUYỂN Mùa xuân người cầm súng,
 Lộc giắt đầy quanh lưng.
 Mùa xuân người ra đồng
 Lộc trải dài nương mạ.
 ( Mùa xuân nho nhỏ - Thanh Hải)
Nhà thơ Thanh Hải Xuân : chỉ mùa xuân 
 Hiểu theo nghĩa gốc 
 Trong câu, từ chỉ có một nghĩa nhất 
 định. Bài 5 – Tiết 19: Từ nhiều nghĩa và hiện tượng 
 chuyển nghĩa của từ 
I.Từ nhiều nghĩa
 1. Ví dụ :
 2. Ghi nhớ :
 SGK / 56
II. Hiện tượng chuyển nghĩa của từ
 1. Ví dụ :
 - Chân người Chân bàn, chân tường,
 2. Ghi nhớ 
 SGK / 56
 III. Luyện tập Bài tập 1: SGK / 56
Tìm 3 từ chỉ bộ phận cơ thể người và kể
ra một số ví dụ về sự chuyển nghĩa của
chúng . Bài tập 2: SGK / 56
Trong tiếng Việt, có một số từ chỉ bộ 
phận của cây cối được chuyển nghĩa để 
cấu tạo từ chỉ bộ phận cơ thể người. Hãy 
kể ra những trường hợp chuyển nghĩa 
đó . Bài tập 3 : SGK / 57
Tìm thêm cho mỗi hiện tượng chuyển nghĩa
dưới đây 3 ví dụ minh họa :
a)Chỉ sự vật chuyển thành chỉ hành động : 
 cái cưa -> cưa gỗ.
b) Chỉ hành động chuyển thành chỉ đơn vị : 
 gánh củi đi -> một gánh củi . Bài tập 4 : SGK / 57
Đọc đoạn trích ( SGK/57) và trả lời câu hỏi :
a)Tác giả của đoạn trích nêu lên mấy nghiã của từ
 bụng ? Đó là những nghĩa nào ? Em có đồng ý với
 tác giả không ?
b) Trong các trường hợp sau đây, từ bụng có nghĩa gì :
 - Ăn cho ấm bụng
 - Anh ấy tốt bụng
 - Chạy nhiều, bụng chân rất săn chắc b) 
Ấm bụng : Nghĩa gốc
Tốt bụng : Nghĩa chuyển (Lòng dạ)
Bụng chân : Nghĩa chuyển (Phần
giữa bàn chân và đầu gối) - Học bài
- Hoàn thành bài tập
-Xem trước bài “Chữa lỗi
dùng từ ”