SKKN Một số biên pháp nâng cao chất lượng công tác kiểm tra nội bộ

 Trong đề tài này từ việc phân tích thực trạng của trường THCS Phước Thạnh 
trong công tác kiểm tra nội bộ trường học qua nhiều năm, tôi đề xuất một số biện 
pháp nâng cao chất lượng kiểm tra nội bộ trường học.
 Để đạt được mục đích của đề tài, theo tôi cần phải kết hợp nhiều biện pháp 
tác động đến đối tượng kiểm tra và được kiểm tra, đến phương thức tổ chức và 
cách thực hiện kiểm tra thì mới mang lại hiệu quả như:
 Tăng cường nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý công tác thanh kiểm 
tra. 
 Xây dựng kế hoạch và triển khai kế hoạch theo tháng, kỳ, năm có cả kế 
hoạch kiểm tra đột xuất giáo viên khoa học và hiệu quả. 
 Xử lý kết quả sau quá trình kiểm tra để thúc đẩy chất lượng đội ngũ giáo 
viên có trình độ chuyên môn nghiệp vụ vững vàng, đáp ứng thực sự yêu cầu đổi 
mới chương trình, nội dung, phương pháp.
 Nếu các biện pháp đề xuất có cơ sở khoa học, khả thi phù hợp với thực tiễn 
thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường.
 Phần II
 NỘI DUNG
 I. THỰC TRẠNG CỦA ĐỀ TÀI
 1. Đặc điểm Trường THCS Phước Thạnh 
 Trường THCS Phước Thạnh nằm Tỉnh lộ 7 ấp Phước An Xã Phước Thạnh 
huyện Củ Chi thành phố Hồ Chí Minh . 
 Năm học 2014- 2015 có 57 CB-GV-NV:
 + Trong đó có 49 giáo viên: trình độ giáo viên đạt chuẩn là 49/49 ( tỉ lệ 
100%), trên chuẩn là 40/49( tỉ lệ 81,63%), 02 cán bộ quản lýtrên chuẩn100% 
 + Trường có 21 lớp với 880 học sinh, trong đó khối 6 có 06 lớp, khối 7 có 
05 lớp, khối 8 có 06 lớp; khối 9 có 04 lớp. Bình quân 42 học sinh/ lớp.
 1.1 Thuận lợi :
 Chi Bộ, Ban giám hiệu nhà trường và các bộ phận chuyên môn cùng với tinh 
thần và thái độ tham gia tích cực của các thành viên trong hội đồng sư phạm đã tạo 
điều kiện tốt cho việc tiến hành công tác kiểm tra nội bộ của đơn vị đạt hiệu qủa và 
chất lượng.
 Tập thể CB-GV-CNV trong nhà trường ý thức được tầm quan trọng của công 
tác kiểm tra nên rất tích cực, nghiêm túc trong qúa trình thực thi nhiệm vụ.
 1.2. Khó khăn :
 2 động đúng. Chính vì vậy trước khi tổ chức thực hiện vấn đề gì Hiệu trưởng chỉ 
đạo cho các bộ phận trực thuộc phải triển khai đầy đủ các văn bản hay quy định 
của cấp trên, giải thích, phân tích rõ nội dung, mục đích yêu cầu nhằm giúp giáo 
viên hiểu rõ vấn đề, hiểu được những mặt thuận lợi cũng như những khó khăn từ 
đó giúp cán bộ - giáo viên – nhân viên ý thức được trách nhiệm của bản thân, là 
phải làm như thế nào để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
 Xây dựng Kế hoạch thực hiện công tác kiểm tra nội bộ, triển khai đến toàn 
thể cán bộ - giáo viên – nhân viên từ đầu năm học. Tăng cường công tác kiểm tra 
nội bộ, nhất là kiểm tra thực hiện quy chế chuyên môn, kế hoạch giảng dạy của 
giáo viên.. Phối hợp với Ban thanh tra nhân dân kiểm tra, giám sát thực hiện quy 
chế chuyên môn của giáo viên. Qua công tác kiểm tra sẽ giúp cho Hiệu trưởng 
đánh giá được mức độ chấp hành quy định của cơ quan cũng như của ngành, ý 
thức trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ của giáo viên, chấn chỉnh kịp thời những 
thiếu sót của giáo viên, “khuyến khích, giúp đỡ ”, điều chỉnh và phát triển để từng 
thành viên làm việc tốt hơn. Kiểm tra để nắm bắt ưu nhược điểm của giáo viên 
nhằm giúp người quản lý khơi gợi mặt tích cực nhất củacán bộ - giáo viên – nhân 
viênđồng thời tìm cách giúp đỡcán bộ - giáo viên – nhân viên hạn chế mặt chưa 
tốt.góp phần thực hiện các nhiệm vụ, hoàn thành mục tiêu, nhiệm vụ được giao 
của nhà trường.
 Để thực hiện tốt chức năng quản lý ở nhà trường trong công tác kiểm tra, 
Hiệu trưởng cần hoạch định một số đầucông việc sau: 
 1.1. Thành lập Ban Kiểm tra nội bộ trường học.
 Theo lời Bác Hồ dạy: “ Thanh tra là tai mắt của trên là bạn của dưới” Chính 
vì vậy mà việc xây dựng lực lượng kiểm tra vô cùng quan trọng, đội ngũ thường 
phải đảm bảo yêu cầu về chuyên môn nghiệp vụ vững vàng, trung thực thẳng thắn 
trong công tác, đạo đức nghề nghiệp cao, luôn gần gũi cởi mở, sẵn sàng giúp đỡ 
đồng nghiệp ở mọi nơi. Vì thế, ngay từ đầu năm học, Hiệu trưởng lựa chọn cán bộ, 
giáo viên, nhân viên có năng lực, có kinh nghiệm công tác và am hiểu các văn bản 
quy định, hướng dẫn của Nhà nước, của ngành giáo dục; ban hành quyết định 
thành lập Ban kiểm tra nội bộ trong đó hiệu trưởng làm trưởng ban. Phân công 
nhiệm vụ từng thành viên trong ban kiểm tra một cách khoa học, khách quan công 
bằng, dựa trên năng lực của từng thành viên trong đơn vị, từ đó phát huy những thế 
mạnh của từng giáo viên và tập hợp được sức mạnh của tập thể. phân công bố trí 
đội ngũ một cách hợp lý, đúng người, đúng việc. Đồng thời đề ra Quy chế hoạt 
động cho Ban kiểm tra.
 Nhà trường thường tổ chức các buổi họp, học tập và thảo luận các chuyên đề 
củng như rút kinh nghiệm sau mỗi đợt kiểm tra, tạo điều kiện cho cán bộ - giáo 
 4 Tất cả các cá nhân, bộ phận được kiểm tra thống nhất với kết quả đánh giá, tích 
cực phát huy những mặt mạnh và khắc phục yếu kém, các hoạt động của nhà 
trường thực hiện nề nếp, thống nhất góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ, giáo 
dục của nhà trường. 
 1.4. Kiểm tra và đánh giá theo chuẩn đã qui định. 
 Tổ chức thực hiện Kiểm tra nội bộ trường học theo kế hoạch, ở hoạt động 
này cần lựa chọn nội dung, thời điểm, đối tượng, thành phần kiểm tra phù hợp, 
tuyệt đối không để xảy ra tình trạng giao phó cho một cá nhân kiểm tra hoặc để 
người đứng đầu bộ phận tự kiểm tra, lập biên bản bộ phận mình. Ban Kiểm tra nội 
bộ trường học đã cụ thể hoá kế hoạch kiểm tra theo từng đợt (theo quy mô, nội 
dung). Mỗi nội dung kiểm tra nhất thiết phải lập biên bản kiểm tra để làm căn cứ 
đánh giá, lưu trữ hồ sơ.
 Xây dựng chế độ kiểm tra là một công việc rất quan trọng trong kiểm tra nội 
bộ trường học. Chế độ kiểm tra hợp lý sẽ có tác dụng tích cực, thúc đẩy công việc 
mà không nặng nề, cản trở công việc. Xác định được vai trò quan trọng của chế độ 
kiểm tra, vì thế trưởng ban kiểm tra nhà trường quy định rất rõ thể thức làm việc, 
nhiệm vụ cụ thể, thời gian, cách thức tiến hành, hồ sơ mẫu biểu kiểm tra. Vì vậy, 
phát huy hiệu quả mọi khả năng, sáng tạo của các thành viên trong ban kiểm tra. 
 2. Xây dựng kế hoạch kiểm tra nội bộ 
 Kế hoạch kiểm tra của nhà trường là một bộ phận hữu cơ của kế hoạch năm 
học, đồng thời là mắt xích trọng yếu của chu trình quản lý. Xây dựng kế hoạch 
kiểm tra phải phù hợp với tình hình, điều kiện cụ thể của trường, có tính khả thi và 
được công bố công khai đến tất cả các đối tượng được kiểm tra ngay từ đầu năm 
học để tất cả mọi thành viên đều nắm được nội dung chuẩn bị. Sau khi đã nghiên 
cứu nhiệm vụ năm học, các tiêu chí thi đua của đơn vị tôi đã định hướng cho Ban 
kiểm tra nội bộ trường học tham mưu, cùng BGH nhà trường xây dựng chương 
trình kế hoạch kiểm tra nội bộ trường học trong năm học. Kế hoạch kiểm tra được 
xác định phải đảm bảo các nguyên tắc: 
 - Nguyên tắc pháp lý: Phải dựa trên chuẩn mực có tính pháp quy, các kế 
hoạch hay nghị quyết của tập thể, các quy định của nhà trường:
 - Nguyên tắc giáo dục: Kiểm tra nhằm giúp đỡ, động viên giáo dục con 
người, người kiểm tra cần hiểu đối tượng, phải có uy tín, năng lực, nhằm giúp đối 
tượng tiến bộ.
 - Nguyên tắc hiệu quả: Tốn ít thời gian, nhân lực mà phát hiện được vấn 
đề, giải quyết được vấn đề và thúc đẩy sự vật phát triển.
 - Nguyên tắc chủ động: Phải có kế hoạch và phương án kiểm tra, ở đâu 
đó có con người thì ở đó có sự hoạt động và cần được kiểm tra.
 6 đánh giá, tư vấn, thúc đẩy trong kiểm tra hoạt động sư phạm của giáo viên. Qua đó 
đánh giá đúng thực chất góp phần điều chỉnh, bổ sung kịp thời những vướng mắc 
trong quá trình tổ chức hoạt động củng như giảng dạy. Luôn quan tâm đến nhắc 
nhở đội ngũ cộng tác viên thực hiện hiệu quả việc xử lý kết quả sau quá trình kiểm 
tra, cụ thể: 
 - Trao đổi với giáo viên: Cần tạo cảm giác an toàn đối với giáo viên; Đề nghị 
giáo viên trình bày mục đích yêu cầu của bài, các phương pháp, hình thức tổ chức 
dạy học đã thực hiện, những thuận lợi, khó khăn khi thực hiện giờ dạy và tự đánh 
giá giờ dạy của mình; Nêu nhận xét ưu điểm nhược điểm của giờ dạy, hiệu quả 
của giờ dạy; Cùng giáo viên tìm phương án nâng cao chất lượng giờ dạy; Nêu 
những lời khuyên cụ thể, sát thực, khả thi.
 - Đánh giá xếp loại giờ dạy: xác định mức độ đạt được của giờ dạy, mức độ 
tiến bộ về trình độ tay nghề so với lần kiểm tra trước, vận dụng tiêu chuẩn đánh giá 
tiết dạy do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành theo từng cấp học để xếp loại giờ dạy 
của giáo viên theo 4 mức: tốt (giỏi), khá, trung bình (đạt yêu cầu) và yếu (chưa đạt 
yêu cầu). 
 - Lưu hồ sơ : Cần chú ý đảm bảo các yêu cầu của hồ sơ kiểm tra về tính 
chính xác, khách quan, phải phản ánh trung thực hoạt động của đối tượng kiểm tra. 
Tránh những nhận xét định kiến hay thiên vị đối với đối tượng kiểm tra. Đảm bảo 
các thủ tục pháp lý của hồ sơ kiểm tra. 
 3.2. Kiểm tra hoạt động của tổ, nhóm chuyên môn giáo viên 
 Kiểm tra hoạt động của tổ, nhóm chuyên môn giúp cho hiệu trưởng thấy 
được toàn bộ bức tranh hoạt động của tập thể giáo viên, trong đó bộc lộ tất cả các 
khâu của quá trình giảng dạy giáo dục, thấy rõ tác động của tập thể đến cá nhân và 
mối quan hệ tương tác giữa các thành viên trong tập thể. 
 Kiểm tra hoạt động của tổ, nhóm chuyên môn giáo viên thực hiện các nhiệm 
vụ: kiểm tra, đánh giá, tư vấn, thúc đẩy. 
 Nội dung kiểm tra hoạt động sư phạm của tổ, nhóm chuyên môn giáo viên: 
 - Kiểm tra công tác quản lý của tổ trưởng, nhóm trưởng: nhận thức, vai trò, 
tác dụng, uy tín, khả năng lãnh đạo chuyên môn ...;
 - Kiểm tra hồ sơ chuyên môn: kế hoạch, biên bản, chất lượng giảng dạy, các 
chuyên đề bồi dưỡng chuyên môn, vận dụng sáng kiến kinh nghiệm ...; 
 - Kiểm tra chất lượng dạy - học của tổ nhóm chuyên môn (việc thực hiện 
chương trình, chuẩn bị bài, chất lượng dạy học, việc thực hiện đổi mới phương 
pháp, sử dụng phương tiện, đồ dùng dạy học, việc kiểm tra, đánh giá học sinh, tác 
dụng, uy tín của tổ, nhóm chuyên môn trong trường...); 
 8 Thiết bị dạy học bao gồm các đồ dùng dạy học, các phương tiện dạy học. 
 Tổ chức các tiết thực hành thí nghiệm 
 Các phương pháp kiểm tra chủ yếu là: quan sát, nghiên cứu hồ sơ quản lý và 
sử dụng thiết bị dạy học cũng như trao đổi với cán bộ phụ trách thiết bị, giáo viên, 
học sinh... 
 - Kiểm tra thư viện: 
 Hiệu trưởng kiểm tra thư viện, trước hết kiểm tra chức năng hoạt động của 
cán bộ thư viện. Thư viện không chỉ là nơi giữ sách mà còn là nơi phổ biến sách 
báo cho bạn đọc. Sách báo phải được bảo quản giữ gìn, thống kê, phân loại theo 
chuyên môn ngành thư viện. Các sách báo phải được bổ sung kịp thời hàng tháng 
và đầu năm học. 
 Nội dung kiểm tra thư viện gồm: Kiểm tra cơ sở vật chất (phòng thư viện, 
thiết bị, bàn ghế, kệ, tủ); Kiểm tra việc sắp xếp, bố trí, trang trí, vệ sinh; Kiểm tra 
số lượng và chất lượng sách, báo, tạp chí, bản đồ, tranh ảnh giáo dục, băng đĩa giáo 
khoa ; Kiểm tra hoạt động của cán bộ thư viện (việc thực hiện nội qui, việc cho 
mượn, thu hồi; hồ sơ sổ sách, bảo quản, giới thiệu, thống kê, phân loại, bổ sung 
sách báo; thực hiện giờ giấc, tinh thần, thái độ làm việc ...)
 Hiệu trưởng có thể sử dụng các phương pháp kiểm tra như: quan sát, đàm 
thoại, nghiên cứu hồ sơ sổ sách quản lý, sử dụng, phổ biến sách báo, tài liệu của 
thư viện để kiểm tra hoạt động của thư viện. 
 - Kiểm tra tài chính: 
 Kiểm tra việc ghi chép trên chứng từ, trên sổ kế toán, trên báo cáo tài chính; 
kiểm tra việc thu chi các nguồn kinh phí trong ngân sách và ngoài ngân sách; kiểm 
tra việc chấp hành các thể lệ, chế độ, nguyên tắc kế toán tài chính và thu nộp ngân 
sách. 
 Hiệu trưởng có thể sử dụng các phương pháp như: quan sát, đàm thoại, thăm 
dò dư luận, nghiên cứu hồ sơ sổ sách để kiểm tra tài chính. Nêu nội dung và liệt kê 
các công việc, yêu cầu cần đạt khi thực hiện các nhiệm vụ kiểm tra, đánh giá, tư 
vấn, thúc đẩy trong kiểm tra cơ sở vật chất và tài chính. 
 3.4. Kiểm tra hoạt động của bộ phận văn thư hành chính 
 Kiểm tra hoạt động của bộ phận văn thư hành chính cũng thực hiện các 
nhiệm vụ: kiểm tra, đánh giá, tư vấn, thúc đẩy. 
 Nội dung kiểm tra: 
 Kiểm tra việc soạn thảo, luân chuyển, lưu trữ công văn đi, công văn đến; 
Kiểm tra việc quản lý con dấu; Kiểm tra việc quản lý các hồ sơ, sổ sách hành 
chính, giáo vụ (sổ đăng bộ; sổ gọi tên ghi điểm; sổ ghi đầu bài; học bạ; sổ quản lý 
 10 Khi tiến hành kiểm tra tập thể lớp học sinh, hiệu trưởng kết hợp kiểm tra kết 
quả các hoạt động với việc tham khảo ý kiến nhận xét đánh giá của giáo viên chủ 
nhiệm, các giáo viên bộ môn khác; nhận xét của tổ chức của đoàn thanh niên, đội 
thiếu niên; việc tự kiểm tra của đội ngũ cán bộ lớp, của các học sinh. 
 Sau khi kiểm tra, các cơ sở giáo dục cần thực hiện sơ kết theo từng tháng 
hoặc từng đợt, từng học kỳ, tổng kết năm học. Cần chú ý lưu trữ các thông tin về 
hoạt động kiểm tra bằng hồ sơ kiểm tra (đảm bảo các yêu cầu của hồ sơ kiểm tra: 
tính chính xác, khách quan; tính toàn diện; tính rõ ràng, cụ thể; tính nhân văn). 
 Việc xử lý, lưu trữ các thông tin về hoạt động kiểm tra trên hồ sơ sổ sách 
(lưu trữ trên máy vi tính); tổ chức thực hiện các kiến nghị sau kiểm tra; báo cáo 
cấp có thẩm quyền quản lý và công khai minh bạch kết quả kiểm tra trong nội bộ 
cơ quan, đơn vị. 
 Các kết luận kiểm tra là cơ sở giúp cho các nhà quản lý đề ra các quyết định 
điều chỉnh nhằm hoàn thiện dần năng lực sư phạm của giáo viên, hoạt động của 
các cá nhân, bộ phận trong nhà trường; giúp Hiệu trưởng cải tiến công tác quản lý, 
nâng cao chất lượng và hiệu quả của công tác kiểm tra; góp phần nâng cao chất 
lượng giảng dạy giáo dục của nhà trường, thúc đẩy phát triển sự nghiệp giáo dục 
và đào tạo. 
 4. Xử lí kết quả để quyết định chỉ đạo tiếp hoặc điều chỉnh kế hoạch.
 Các kết luận nhằm uốn nắn và giúp đỡ nội bộ; Đánh giá và phục vụ việc 
điều hành các hoạt động trong nhà trường một cách hiệu quả hơn.
 - Đánh giá: Sau mỗi đợt kiểm tra Ban kiểm tra nội bộ đã thẳng thắn chỉ ra 
cho đối tượng đối tượng được kiểm tra những điều làm được hoặc chưa làm được, 
làm tốt hoặc chưa làm tốt theo kế hoạch, dựa trên chuẩn đánh giá. 
 - Tư vấn, thúc đẩy: Cùng với việc đánh giá Ban kiểm tra nội bộ đã làm tốt 
công tác tư vấn, thúc đẩy để nâng cao hiệu quả của kiểm tra, khích lệ kịp thời sự cố 
gắng của từng cá nhân, tổ chức. Với những cá nhân, đoàn thể, bộ phận còn tồn tại 
những nội dung chưa hoàn thiện nhằm cung cấp chocá nhân, đoàn thể, bộ phận 
những giải pháp, những hướng giải quyết phù hợp để giúp cá nhân, đoàn thể, bộ 
phận hoàn thành chỉ tiêu đề ra một cách tốt nhất. Đồng thời, với những mô hình 
tốt (những tiết dạy có nhiều sáng tạo; những biện pháp xây dựng câu lạc bộ năng 
khiếu hay...) qua đó giới thiệu, phổ biến để cho nhân rộng các điển hình.
 - Điều chỉnh: Cùng với ý thức tư vấn, thúc đẩy sau kiểm tra, chúng tôi đã 
xem xét lại đặc điểm tình hình của từng lớp, từng tổ chức để cân đối lại các tiêu 
chuẩn để có thể điều chỉnh lại công tác chỉ đạo, công tác tổ chức hoặc một phần kế 
hoạch trong hoạt động dạy học. Rút kinh nghiệm trong công tác quản lí, chỉ 
đạo.Lưu trữ đầy đủ hồ sơ của nhà trường.
 12 Nhiệm vụ của hoạt động kiểm tra bao gồm: Kiểm tra, đánh giá, tư vấn và 
thúc đẩy. Bốn nhiệm vụ này có mối quan hệ hữu cơ với nhau. 
 Nhiệm vụ kiểm tra: Kiểm tra việc tuân thủ các qui định, qui chế và hướng 
dẫn liên quan đến hoạt động của giáo viên và từng bộ phận như xem xét hồ sơ, 
quan sát tiết dạy, dự giờ kiểm tra chất lượng học tập của học sinh và thu thập 
những ý kiến về giáo viên, yêu cầu của việc làm này đòi hỏi sự tỉ mỉ, đối chiếu rõ 
ràng, nhận rõ việc làm tốt và chưa tốt của giáo viên để có đánh giá phù hợp. 
 Nhiệm vụ đánh giá ( Tiến hành sau khi kiểm tra giáo viên) Căn cứ vào kết 
quả kiểm tra đánh giá chất lượng hoạt động của giáo viên vàcác bộ phận bằng cách 
đối chiếu với văn bản pháp quy có tính đến đối tượng giáo viên và học sinh cùng 
bối cảnh cụ thể như nghiên cứu với chuẩn đánh giá, phân tích các thông tin thu 
nhập được qua công tác kiểm tra ( 4 nội dung kiểm tra) đối chiếu với chuẩn để xếp 
loại, thông báo cho giáo viên và quản lý. Đối với khâu này đòi hỏi phải đánh giá 
khách quan, chính xác, công bằng. Định hướng, khuyến khích tạo cơ sở cho sự tiến 
bộ của giáo viên và tạo nhiệm vụ tư vấn thúc đẩy. 
 Nhiệm vụ tư vấn. Nhiệm vụ này được thực hiện trong quá trình trao đổi 
giữa người kiểm tra và người được kiểm tra chủ yếu dựa vào giờ dạy trên lớp và 
nghiên cứu các hoạt động khác nhau của giáo viên, giúp cho giáo viên phát hiện 
những thiếu xót hạn chế. Muốn trao đổi được người kiểm tra phải dự kiến nội 
dung, sắp xếp các việc làm để cần trao đổi. Tiến hành trao đổi, người dự và người 
dạy cùng phân tích, nhận xét các mặt mạnh, mặt yếu từ đó đưa ra những lời khuyên 
để nâng cao chất lượng giảng dạy. 
 Nhiệm vụ thúc đẩy ( Xác định hướng hoàn thiện năng lực của giáo viên) 
Để phát huy hiệu quả của công tác kiểm tra toàn diện và chuyên đề này nhà trường 
phải đề ra kế hoạch hành động của giáo viên và của cơ quan tổ chức liên quan để 
phát huy thành quả của giáo viên. Bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, khắc 
phục những yếu kém hạn dần dần hoàn thiện. 
 Xác định đúng vị trí, vai trò, mục đích của công tác kiểm tra nội bộ, đồng 
thời vận dụng hiệu quả những kinh nhiệm thực tiễn qua quá trình thực hiện kiểm 
tra nôi bộ nhà trường, nhiều năm liền nhà trường đã đạt thành tích cao trong các 
phong trào thi đua của ngành, chất lượng giáo dục được nâng cao. Trong những 
năm qua nhà trường không xảy ra khiếu nại, tố cáo, tập thể sư phạm nhà trường 
luôn đoàn kết thống nhất thực hiện thắng lợi nhiệm vụ giáo dục. Bản thân nhận 
thấy làm tốt công tác “kiểm tra nội bộ” thực sự đã góp phần quan trọng vào việc 
điều hành các hoạt động trong nhà trường nói chung và nâng cao chất lượng dạy và 
học nói riêng.
 II. BÀI HỌC KINH NGHIỆM
 14